Mbroni fëmijët tuaj nga drogat......!
(Artikull për prindërit)
Keqpërdorimi i drogave është problem me të cilin përballen numër gjithnjë edhe më i madh i familjeve në vendin tonë.Arsyeja e kapjes së të rinjëve me drogën më së shumti manifestojnë nevojën për të treguar pjekurin,dëshirën për ruajtjen e shoqërisë me moshatarët që marrin drogë,jogaditshmërsinë për përballje me problemet në shkollë ose raportet me njerëzit e rrethit te ngushtë apo të gjërë,dëshirën për arritjen e kënaqësisë…
Në këtë apo në atë menyrë, prindërit marrin pjesë në ndonjë prej rasteve te përmendura. Moskuptimi ose nënvlerësimi i problemit (‘’kjo i ndodh fëmijëve të tjerë, jo edhe fëmiut tim’’), mungesa e kohës së lirë, jo pajtimi me rolin e prindit dhe jopërgjegjësin me rapotet ndaj fëmiut,prindërit stimulojnë ‘përgjigjje të gabuar’ jopërgatitjen e njeriut të ri në rreth me përvojë,duke përfshirë edhe keqpërdorimi i drogave. Pasojat e lajthitjes në kryerjen e obligimeve të prindërve i bartin më shumë fëmijët por as prindërit nuk do të jenë te kursyer.
Keqpërdorimi i drogave është një porosi. A jeton në shtëpinë tuaj ndonjë të cilit i nevojitet ndihma dhe mbështëtja që të bëj ballë presionin e moshatarëve nga keqpërdorimi i drogave? A jeni të vetdijshëm për at të ndihmoni fëmiut tuaj? A e dini si?
MESONI GJITHCKA QE DUHET TE DINI PER DROGAT
Në këtë apo në atë menyrë, prindërit marrin pjesë në ndonjë prej rasteve te përmendura. Moskuptimi ose nënvlerësimi i problemit (‘’kjo i ndodh fëmijëve të tjerë, jo edhe fëmiut tim’’), mungesa e kohës së lirë, jo pajtimi me rolin e prindit dhe jopërgjegjësin me rapotet ndaj fëmiut,prindërit stimulojnë ‘përgjigjje të gabuar’ jopërgatitjen e njeriut të ri në rreth me përvojë,duke përfshirë edhe keqpërdorimi i drogave. Pasojat e lajthitjes në kryerjen e obligimeve të prindërve i bartin më shumë fëmijët por as prindërit nuk do të jenë te kursyer.
Keqpërdorimi i drogave është një porosi. A jeton në shtëpinë tuaj ndonjë të cilit i nevojitet ndihma dhe mbështëtja që të bëj ballë presionin e moshatarëve nga keqpërdorimi i drogave? A jeni të vetdijshëm për at të ndihmoni fëmiut tuaj? A e dini si?
MESONI GJITHCKA QE DUHET TE DINI PER DROGAT
Gjëja e parë që duhet të bëni që të jeni instruktor i dobishëm dhe këshilltar i fëmijes tuaj është që grumbulloni dije të nevojshme për drogat.
Kerkoni literaturë adekuate, përcillni TV emisionet për këtë temë dhe lexoni gjithë informacionet në gazeta që kanë lidhje me drogat, është me rëndësi ta dini si dhe cka përdorim të rinjtë (drogat më te popullarizuara te të rinjtë, madje edhe mjetet si gomat për shtrëngimin e krahëve, lugët për hashash, pa mos i harruar llojet më të përdoruara siç janë marihuana, amfetamini, heronina, eksatazi.
Kur grumbulloni informatat materialet edukuese lexoni së bashku me gruan në mënyrë që porosia e drejtuar fëmiut është më efikase nëse prindërit kanë të njejtat qëllime. Informatat kontradiktore mund të krijojnë konfuzion dhe pasiguri te fëmiu, dmth. do të formoj jobesim te prindi si burim i informacionit.
Kerkoni literaturë adekuate, përcillni TV emisionet për këtë temë dhe lexoni gjithë informacionet në gazeta që kanë lidhje me drogat, është me rëndësi ta dini si dhe cka përdorim të rinjtë (drogat më te popullarizuara te të rinjtë, madje edhe mjetet si gomat për shtrëngimin e krahëve, lugët për hashash, pa mos i harruar llojet më të përdoruara siç janë marihuana, amfetamini, heronina, eksatazi.
Kur grumbulloni informatat materialet edukuese lexoni së bashku me gruan në mënyrë që porosia e drejtuar fëmiut është më efikase nëse prindërit kanë të njejtat qëllime. Informatat kontradiktore mund të krijojnë konfuzion dhe pasiguri te fëmiu, dmth. do të formoj jobesim te prindi si burim i informacionit.
TRANSFERONI DIJEN E JUAJ PER DROGAT TE FEMIJA
Fatkeqësisht, shumica e fëmijëve i marrin informatat rreth drogave jasht shtëpisë së tyre. Disa prindë nuk kanë sukses të mësojnë fëmijët e tyre për drogat duke menduar se ka edhe “gjëra më të rëndësishme!’’, e, të tjerë frikohen te flasin duke menduar sebiseda për drogat do të qoj te eksperimentimi.Shumë prind besojnë se keqpërdorimi i drogave nuk do tu ndodh bash fëmijëve të tyre.
Si të transferoni informatat e nevojshme fëmijëve të tyre?
Së pari kurrsesi përmes ligjërimitë.
Së dyti, jo përmes orëve formale të edukimit. Bisedoni me fëmiun tuaj në çfardo situate që ua mundëson një gjë të tillë-derisa shikoni Tv ose dëgjoni radio,derisa lexoni, derisa vozisni veturën, etj.
Së treti, përdorni ilustrime nga librat që të tregoni fëmiut se si duken drogat e ndryshme, që tu kuptojnë më lehtë.
Së katërti, nëse fëmiu i juaj përdor drogë për tu liruar nga nervoza, duhet ta dij së lehtësimi është vetëm përkohësisht.
Së pesti, të përdorni modele –shembuj të atyre që droga ua ka shkatrruar jetën (këngëtar, sportista etj) e që kanë pranuar se kanë qenë të mvarur dhe se ua ka shkatrruar droga jetën.
Nën gjashtë, informoni fëmiu me cilat pasoja përballen ata që përdorin droga.
2.2. Në cilën moshë duhet të filloni me edukimin për drogat?
Kurre nuk mund te filloni shumë herët.Në rastin ideal nga mosha 4 vjecare por natyrisht çfardo moshe ne vitet e adoleshencës është më mirë se kurrë.
Si të transferoni informatat e nevojshme fëmijëve të tyre?
Së pari kurrsesi përmes ligjërimitë.
Së dyti, jo përmes orëve formale të edukimit. Bisedoni me fëmiun tuaj në çfardo situate që ua mundëson një gjë të tillë-derisa shikoni Tv ose dëgjoni radio,derisa lexoni, derisa vozisni veturën, etj.
Së treti, përdorni ilustrime nga librat që të tregoni fëmiut se si duken drogat e ndryshme, që tu kuptojnë më lehtë.
Së katërti, nëse fëmiu i juaj përdor drogë për tu liruar nga nervoza, duhet ta dij së lehtësimi është vetëm përkohësisht.
Së pesti, të përdorni modele –shembuj të atyre që droga ua ka shkatrruar jetën (këngëtar, sportista etj) e që kanë pranuar se kanë qenë të mvarur dhe se ua ka shkatrruar droga jetën.
Nën gjashtë, informoni fëmiu me cilat pasoja përballen ata që përdorin droga.
2.2. Në cilën moshë duhet të filloni me edukimin për drogat?
Kurre nuk mund te filloni shumë herët.Në rastin ideal nga mosha 4 vjecare por natyrisht çfardo moshe ne vitet e adoleshencës është më mirë se kurrë.
NDALONI FËMIJET TUAJ TË MARRIN DROGË
Rregulli i parë dhe më i rëndësishem që duhet të vendosni është se nuk guxon asnjë drogë të sillet në shtëpi në asnjë rast.Cigare, alkool, marihuana, barna psikoaktive edhe droga të tjera duhen të hudhen nga shtëpia nëse doni që fëmijët të kuptojnë drejtë atë që doni tua thuani. Në këtë duhet të jeni:
a)specifik-tregoni arsyen e vendosjes së rregullave për drogat.
b)konsistent-bëni rregullat të qarta:sqarojini fëmiut se rregullat vlejnë në cdo kohë dhe në cdo rast.
c)i vendosur-kur thyhet rregulla përdorne dënimin e paraparë për situatën e dhënë.
a)specifik-tregoni arsyen e vendosjes së rregullave për drogat.
b)konsistent-bëni rregullat të qarta:sqarojini fëmiut se rregullat vlejnë në cdo kohë dhe në cdo rast.
c)i vendosur-kur thyhet rregulla përdorne dënimin e paraparë për situatën e dhënë.
RISHIKONI SE SI SJELLJET E JUAJA NDIKOJNË NË ZHVILLIMIN E SISTEMEVE TE VLERAVE TE FEMIJES
Fëmijët kopjojnë sjelljet e familjareve të tyre.A janë sjelljet e juaja reflektim i qëndrimeve të tyre për përdorjen e duhanit, alkoolit, marihuanës, kokainës dhe drogave të tjera. Atë që mendoni thuani dhe, çka është më e rëndësishme, ajo që është më rëndësishme , ajo që bëni ka ndikim të madh te ata. Mos pini në asnjë mënyrë duhan e aq më pak alkool.
PROMOVONI KOMUNIKIM TË HAPUR
Flisni me fëmijet tuaj për tema të llojllojshme përfshirë edhe drogat.Komunikimi me ta është tregues se ju brengoseni për ta.Pysni ata për shkollën, lojrat, e sidomos rreth shokëve te tij pasi ata mund të kenë një ndikim shumë të madh në jetën e tij dhe nëse ata me te cilët shoqërohen përdorin marihuanë për ngritjen e disponimit ka gjasa të mëdha që edhe fëmiu i juaj do ta bëj një gjë të tillë.
Si mund të prisni se do të bisedoj me ju për gjëra më të rëndësishme për jetën e tij nëse ju nuk bisedoni me të për ngjarjet e përditshme?
9.si do ta dini se fëmiu i juaj përdor drogë?
Në rast se aktiviteti i juaj nuk ka qenë i mjaftueshëm që ta parandaloj keqpërdorimin e drogave, është e nevojshme të bëhet identifikimi i hershëm dhe ti drejtoheni specialistave. Me vëmendje vëzhgone fëmiun e juaj dhe zbuloni shenjat fizike dhe psikosociale. Këto janë shumë të rëndësishme për orinetimin për profesionistin.
Si mund të prisni se do të bisedoj me ju për gjëra më të rëndësishme për jetën e tij nëse ju nuk bisedoni me të për ngjarjet e përditshme?
9.si do ta dini se fëmiu i juaj përdor drogë?
Në rast se aktiviteti i juaj nuk ka qenë i mjaftueshëm që ta parandaloj keqpërdorimin e drogave, është e nevojshme të bëhet identifikimi i hershëm dhe ti drejtoheni specialistave. Me vëmendje vëzhgone fëmiun e juaj dhe zbuloni shenjat fizike dhe psikosociale. Këto janë shumë të rëndësishme për orinetimin për profesionistin.
SHENJAT FIZIKE
a)jorregullsi ne pamjen dhe gjendjen fizike
b)problemet me stomak janë gjithnjë të pranishme,pasi alkkoli iriton stomakun
c)sytë i ka të skuqur, e koolitja kronike mund te jentë e pranishme në rastin e përdorimit të marihuanës. Adoleshentët që marrin marihuana zakonisht bartin size te errta që të ruajnë sytë nga drita që i pengon.
d)venat e zgjeruara, largim i oreksit dhe humbja në peshë janë shenja të shpeshta të keqpërdorimit të stimulantëve.
e)teshtitjet nga hunda dhe irriti hundës, rrjedhja e gjakut nga hunda, problem me sinuset janë prezente tek personat që thithin kokain.
f)mosbesimi dhe paranoja ose pseudopsikoza mund të jenë pasoj e keqpërdorimit të amfetaminës,kokainës ose fenilciklidinës.
g)halucinacionet mund të jenë pasojë e keqpqerdorimit të drogave halucinogjene.
h)gjurmë të shiringave në duar ,infektime të zgjeruara në lëkurë janë të pranishme tek keqpërdoruesit e (“opiodave?} . Të mvarurit bartin rroba me mangë te gjata madje edhe verës.
i)Urtikarie(te pytet per kete term mjeksor)ne hundë dhe duar mund të jetë pasjojë e përdorimit të inhalantëve.
b)problemet me stomak janë gjithnjë të pranishme,pasi alkkoli iriton stomakun
c)sytë i ka të skuqur, e koolitja kronike mund te jentë e pranishme në rastin e përdorimit të marihuanës. Adoleshentët që marrin marihuana zakonisht bartin size te errta që të ruajnë sytë nga drita që i pengon.
d)venat e zgjeruara, largim i oreksit dhe humbja në peshë janë shenja të shpeshta të keqpërdorimit të stimulantëve.
e)teshtitjet nga hunda dhe irriti hundës, rrjedhja e gjakut nga hunda, problem me sinuset janë prezente tek personat që thithin kokain.
f)mosbesimi dhe paranoja ose pseudopsikoza mund të jenë pasoj e keqpërdorimit të amfetaminës,kokainës ose fenilciklidinës.
g)halucinacionet mund të jenë pasojë e keqpqerdorimit të drogave halucinogjene.
h)gjurmë të shiringave në duar ,infektime të zgjeruara në lëkurë janë të pranishme tek keqpërdoruesit e (“opiodave?} . Të mvarurit bartin rroba me mangë te gjata madje edhe verës.
i)Urtikarie(te pytet per kete term mjeksor)ne hundë dhe duar mund të jetë pasjojë e përdorimit të inhalantëve.
SHENJAT PSIKOSOCIALE
Vlerësimi psikosocial mund të jetë më i dobishëm se vlerësimi i pamjes së adoleshentit. Ajo përfshinë të dhana për funksionimin personal, raporte familjare, funksionim në shkollë, aktivitete të lira, problem në punë, ardhje e përplasjeve me ligjin dhe funksionimin psikologjik.
Funksionimi personal vlerësohet në bazë të përgjigjjes së këtyre pyetjeve:
A ka ndryshime në pamjen fizike dhe shprehive higjienike të adoleshentit?
A gënjen, mashtron dhe vjedh?
A ka humbje të paspjegueshme te parave apo gjesendeve?
A ka nga shkaqe të paspjegueshme,fëmiu juaj shuma të mëdha të parave?
A bart slogane në rroba që kanë lidhje me droga(përdorim të drogës)
A keni ndjenjë se mundohet të ju fsheh diçka, për shembull a pëshpërit kur flet në telefon?
A kalon një kohë të gjatë në tualet me dyer te mbyllura?
A ka pasur episode te harresës,pamundësi që të kujtojndonjë pjesë të jetës ,që ta kujton errësimin e vetëdijes?
A thotë se pjesa tjetër e botës e ka humbur,,hapin me kohën”?
A del shpesh nga shtëpia?
Apin cigare?
A pin dhe a i vie arome e alkoolit?
A bart syze për diell madje edhe ne ambinete te mbyllura?
Funksionimi personal vlerësohet në bazë të përgjigjjes së këtyre pyetjeve:
A ka ndryshime në pamjen fizike dhe shprehive higjienike të adoleshentit?
A gënjen, mashtron dhe vjedh?
A ka humbje të paspjegueshme te parave apo gjesendeve?
A ka nga shkaqe të paspjegueshme,fëmiu juaj shuma të mëdha të parave?
A bart slogane në rroba që kanë lidhje me droga(përdorim të drogës)
A keni ndjenjë se mundohet të ju fsheh diçka, për shembull a pëshpërit kur flet në telefon?
A kalon një kohë të gjatë në tualet me dyer te mbyllura?
A ka pasur episode te harresës,pamundësi që të kujtojndonjë pjesë të jetës ,që ta kujton errësimin e vetëdijes?
A thotë se pjesa tjetër e botës e ka humbur,,hapin me kohën”?
A del shpesh nga shtëpia?
Apin cigare?
A pin dhe a i vie arome e alkoolit?
A bart syze për diell madje edhe ne ambinete te mbyllura?
RAPORTET FAMILJARE
A janë raportet familjare me antarët e familjes të crregulluara?
A heq dore verbalisht të ofendoj antarët tjerë të familjes?
A është kryesisht rrebelues?
A qendron jasht deri vonë dhe i ik dhënies precize të informatave për lëvizjen e tij ose jep informata sipërfaqsore?
A keni vërejtur mungesë të disa gjërave me vlera nga shtëpia?
9.4. RAPORTET ME MOSHATARËT
A I ka ndërruar shokët e mëparshëm me shokë më pak të dëshiruar?
A janë shumica e shokëve keqpërdorues ose te mvarur nga droga?
A kanë dalluar shokët e tij në sjelljet e tij përdorim të drogës?
9.5. FUNKSIONIMI NË SHKOLLË?
A ka marr nota të dobëta?
A ik nga orët e mësimit?
A ka problem me personelin e shkollës?
A është I përjashtuar nga shkolla?
A heq dore verbalisht të ofendoj antarët tjerë të familjes?
A është kryesisht rrebelues?
A qendron jasht deri vonë dhe i ik dhënies precize të informatave për lëvizjen e tij ose jep informata sipërfaqsore?
A keni vërejtur mungesë të disa gjërave me vlera nga shtëpia?
9.4. RAPORTET ME MOSHATARËT
A I ka ndërruar shokët e mëparshëm me shokë më pak të dëshiruar?
A janë shumica e shokëve keqpërdorues ose te mvarur nga droga?
A kanë dalluar shokët e tij në sjelljet e tij përdorim të drogës?
9.5. FUNKSIONIMI NË SHKOLLË?
A ka marr nota të dobëta?
A ik nga orët e mësimit?
A ka problem me personelin e shkollës?
A është I përjashtuar nga shkolla?
AKTIVITETE T E LIRA
A është larguar nga aktivitet me të cilat është marr më herët?
A del më me knaqësi me shokët se sa të merret me ndonjë aktivitet?
A interesohet shpesh për këngëtar të caktuar (të cilët njihen se kanë qen përdorues te drogave si 2Pac)?
A del më me knaqësi me shokët se sa të merret me ndonjë aktivitet?
A interesohet shpesh për këngëtar të caktuar (të cilët njihen se kanë qen përdorues te drogave si 2Pac)?
FUNKSIONIMI PSIKOLOGJIK
A është vazhdimisht I hidhëruar?
A është shpesh në depresion?
A ka mendim te keq për veten?
A ndrron shpesh disponimin?
A është sjellja e tij shpesh e papritur?
A ka humbje të aftësisë për punë te motivuara(sindrom te amotivacionit)?
A pasur tendenca suicidale(vetvrasëse)me gjeste ose porosi?
A është shpesh në depresion?
A ka mendim te keq për veten?
A ndrron shpesh disponimin?
A është sjellja e tij shpesh e papritur?
A ka humbje të aftësisë për punë te motivuara(sindrom te amotivacionit)?
A pasur tendenca suicidale(vetvrasëse)me gjeste ose porosi?
PROBLEME ME LIGJ(ME PYT PER TERMIN ADEKUAT)
A ka pasur problem për shkak të vozitjes nën ndikimin e alkoolit,marihuanës ose substancave te tjera kontrolluese ose sjelljeve te pakontrolluara ose punë kriminale?
CKA TË NDËRMIRRET NË SITUATA TË TILLA?
Hapi i parëqë duhet të ndërmirrni kur dyshoni se fëmija u juaj përdor drogë është të konsultoni profesionist.
Ekzistojnë një numër i madh i personave tektë cilët mund të drejtoheni,si pediatër,psikolog të fëmijëve,mjekësve të varësië,por gjithsesi është më mirë të kontaktoni profesionist për prandfalimin dhe mjeksimin e sëmundjeve të varësisë.
Varësisht sa shpejte bëni këtë hap,në masë të madhe varet sa trajtimi do të ndaloj rrjedhjen e varësisë nga droga.
Nndoahta nuk mund të bëni gjithçka, por kjo nuk është arsye për të mos bërë asgjë nga ajo që sugjeruam sit ë dobishme dhe të nevojshme për ndalimin e keqpërdorimit të drogës.
Ndoshta është mu ajo që do ta shpëtoj nga rreziku dhe do të bëj që pjesën tjetër të jetës ta qoj I lumtur,e së bashku me të edhe ju si prind i tij. Ndoshta shanse të tjera nuk do të ketë.Të jeni të sigurt-ai investim paguhet.
Ekzistojnë një numër i madh i personave tektë cilët mund të drejtoheni,si pediatër,psikolog të fëmijëve,mjekësve të varësië,por gjithsesi është më mirë të kontaktoni profesionist për prandfalimin dhe mjeksimin e sëmundjeve të varësisë.
Varësisht sa shpejte bëni këtë hap,në masë të madhe varet sa trajtimi do të ndaloj rrjedhjen e varësisë nga droga.
Nndoahta nuk mund të bëni gjithçka, por kjo nuk është arsye për të mos bërë asgjë nga ajo që sugjeruam sit ë dobishme dhe të nevojshme për ndalimin e keqpërdorimit të drogës.
Ndoshta është mu ajo që do ta shpëtoj nga rreziku dhe do të bëj që pjesën tjetër të jetës ta qoj I lumtur,e së bashku me të edhe ju si prind i tij. Ndoshta shanse të tjera nuk do të ketë.Të jeni të sigurt-ai investim paguhet.
