Droga,Heroina,Opiumi,Klasifikimet.

KLASIFIKIMET

Klasifikimi i pare semantik i substancave psikotrope eshte ai i farmakologut gjerman L.Lewin.Ai dallon 5 grupe produktesh sipas efekteve te kerkuara nga perdoruesit:
• Euforika (qe prodhojne paqe te brendshme dhe nje ndjenje mireqenieje) e sjelle kryesisht nga opiatet
• Fantastika (qe korrespondojne me halucinogenet,madje me delirogenet.)
• Inebriantia qe prodhojne dehjen:alkooli,eteri
• Hypnotika qe prodhojne gjumin;ne kohen e Lewin-it ishin klorali,bromuri,kawa-kawa(gjumendjellesit ne teresine e tyre)
• Eksitantia qe perfaqesojne stimulantet:kafeja,kati,etj te cileve u shtojme ne ditet tona amfitaminen dhe kokainen

Klasifikimi kryesor ne mjediset psikiartike eshte ai i J.Delay dhe  P.Deniker.Tre jane grupet me te medha te ketij klasifikimi:
• Psikoleptiket: te cilet zvogelojne aktivitetin psikik;dallojme neuroleptiket me efekt antidelirant te perdorur ne psikoza,trankuilizantet,sedativet,anksiolitiket dhe hipnotiket.
• Psikoanaleptiket: qe stimulojne aktivitetin psikik,ata perfshijne neoanaleptiket te cilet stimulojne vigjilencen(kafeja,amfetamina) dhe timoanaleptiket qe kane efekt pozitiv mbi humorin,keta te fundit jane antidepresues.
• Psikodisleptiket: te cilet i korrespondojne halucinogeneve dhe kanabisit dhe,per disa,narkotikeve ashtu si dhe alkoolit.

Nje ndarje e thjeshte behet nga vete konsumatoret:droga qe te bejne:
- Te fluturosh: mariuana,hashash,opium
- Te udhetosh: morfina,heroina,kokaina,LSD-ja dhe meskalina,amfitamina.

Drogat e grupit te pare krijojne tek konsumatori nje gjendje lumturie,prehje te mrekullueshme,pa bere qe ai te humbe nocionin e realitetit,ndersa te dytet te bejne te ndihesh krejtesisht jashte njesoj sikur te niseshe per ne Mars,pra te jetosh ne nje bote me vete.

OPIUMI DHE OPIATET

Grupi i opiateve perfshin opiumin,derivatet e tij dhe produktet agoniste te sintezes.Atyre u bashkangjiten dhe produktet antagoniste.Analgjeziket,qetesuesit,opiatet kane disa efekte te perbashketa te cilat munden te qartesoheshin nepermjet studimit te morfines.Ne vecanti,ato fiksohen ne receptore specifike dhe zoterojne cilesite e perbashketa me enkefalinat dhe endorfinat te gjendura ne sistemin nervor te te gjithe vertebroreve.Opiumi shfaqet shume heret ne historine e njerezimit.Ne shek.VII p.k. shfaqet ne nje copez sumere ne formen e dy skicave qe perfaqesonin njera nje bime tjetra gezimin.Opiumi eshte simbol i bimes se mireqenies.

Prodhimi
Opiumi eshte nje produkt i sekretuar nga nje bime qe i ngjan nje lulekuqeje te madhe.Pas carjes se kapsules,ai mblidhet ne formen e qumeshtit te bardhe qe mpikset,thahet dhe nxihet ne diell.Me pas ferkohet dhe ngjeshet me duar,duke formuar keshtu opiumin bruto. Teknikat e mbledhjes varen shpesh nga vendi dhe varietet e lulekuqes qe ndryshon nga ngjyra e lules dhe forma e kapsules.
Metabolizmi i tij
Thithja
Morfiniket thithen e shperndahen mire ne qarkullimin e pergjithshem.Per te njejten doze efektet analgjezike variojne sipas rruges se administrimit.
• Rruga orale.Thithja behet ne nivel te duodemit dhe te zorres se holle.
• Rruga parientale(futja ne organizem prej nje rruge tjeter nga ajo e sistemit te tretjes)

Thithja eshte e shpejte dhe praktikisht totale.Periudhat kohore nga ngacmimi deri ne veprim jane me te shkurtra ne rrugen entravenoze dhe te thithjes me hunde sesa nepermjet rruges intramuskulare.Keshtu heroina ose morfina veprojne me perqendrime te medha ne trup.Per shembull,pas marrjes se nje injeksioni 20mg heroine do te kemi nje perqendrim te saj prej 40micro gr ne nje ml gjak,duke arritur ne tru dhe organe te tjera ne me pak se 10 sek.Gjate ketij intervali te shkurter droga do te levize se bashku me gjakun venoz ne zemren e djathte,ne mushkeri serishtmi ne zemer dhe qe andej ne gjakun arterial drejt indeve te ndjeshme.Ne kalimin e saj te pare,droga hollohet pak ne lengjet e trupit dhe melcia nuk ka mundesi ta nxjerr jashte.Por gradualisht me kalimet e mepasshme ne trup perqendrimi zvogelohet me shpejtesi.
Flashi i kerkuar nga toksikomani i pergjigjet ne planin farmako-kinetik nje ndryshimi te shpejte te perqendrimit duke rritur efektet farmakologjike te nje droga.Efektet e nje doze orale te morfines jane 7 here me te vogla se ato te vezhguara pas injektimit te se njejtes doze intravenoze.Kjo diference ne intensitet shpjegohet me ekzistencen e nje efekti te kalimit te pare ku nje pjese e madhe e dozes se marre,duke qarkulluar,shkaterrohet nga melcia nepermjet hidrolizes se bashkimit.Ky fenomen nuk ndodh ne rrugen intravenoze.

Menyra e veprimit
Cilesite e perbashketa te morfinikeve nxiten kuriozitetin e kerkuesve ne lidhje me ekzistencen e receptoreve opiatike te cilet mund te sendezoheshin fale metodave te fiksimit izotopik.Keshtu,ata zbuluan vendet e bashkimit specifik ,te lidhura me membranen qelizore . Duke u shfaqur me te shumte ne nivel sinapsesh ,ata jane te lokalizuar ne tru, ne palcen e kurrizit  , ne rruget e dhimbjes ,ne sistemin limbike i cili njihet se u jep permbajtje afektive informacioneve te marra nga sistemi nervor . Keta receptore shfaqen shume shpejt ne jeten fetale .Ata varen nga nje kod gjenetik , cfare mund te shpjegoje ndjeshmerine me te madhe ose me te vogel te disa individeve ndaj opiateve dhe perdorimit te tyre toksikomanik.

Nje model klasifikimi i propozuar nga Martin  perfshin disa tipe te receptoreve opiatike
• Receptoret M U ku fiksohet morfina dhe stimulimi i tyre jep efektet e saj
• Receptoret KAPPA qe shkaktojne efekte qetesuese dhe analgjezike
• Receptoret SIGMA qe jane pergjegjes per veprimin psikodislepik(veprim qe ndryshon aktivitetin normal mendor),depresues te aktivitetit respirator dhe vazomotorik.

Zbulimi i receptoreve nuk mund te justifikohet vetem me ekzistencen e opiumit ne natyre.Disa substanca endogjene dhe endomorfe fiksohen te keta receptore duke prodhuar efekte te ngjashme por jo plotesisht te njejta me ato te morfinikeve.Dy lloj sub jane pershkruar :

Enkefalina
Dy pentapeptidet enkefaline jane vene ne dukje ne trupat qelizore dhe mbaresat nervore te pasura ne receptore opiatike.Lokalizimi i tyre neuronal i shperndare ka sugjeruar rolin e tyre ne neurotransmetim.Per me teper ato gjenden ne plekusin tretes ku ushtrojne nje efekt antispasmodik ashtu si dhe ganglionet ne koren mbiveshkore.Ato zoterojne nje veprim qetesues.
Endorfina
Beta-endorfina eshte nje peptid i 31 acideve amina mjaft delikat per tu dalluar.E lokalizuar ne zonen e hipotalamus-hipofizes,veprimi i saj hormonal eshte kompleks.Ajo clirohet ne te njejten kohe si ACTH gjate stresit dhe ne kete menyre nderhyn ne clirimin e hormoneve te hipofizes duke ndryshuar ne nivelin hipotalamik clirimin e faktoreve clirues me ndermjetesimin e neurotransmetuesve te tjere.Se fundmi ajo zoteron nje efekt qetesues.

EFEKTET KRYESORE

Pikat ne te cilat ndikon morfina jane dhimbja, vigjilenca,humori.Te nje pacient qe vuan nga dhimbja kronike morfina zakonisht durohet mire dhe lehteson shpejt te semurin.Te nje pacient normal eksperienca nuk eshte gjithnje e pelqyeshme pasi ajo mund te shoqerohet me te perziera dhe te vjella qe mund te shmangin nje eksperience tjeter te re me te.Pas nje faze te shkurter eksitimi ai behet apatik , i pa ndjeshem ndaj stimujve te jashtem dhe te brendshem.
Ne sjelljen seksuale opiatet shkaktojne nje pafuqishmeri ,nje pamundesi per te arritur orgazmen dhe fenomenet e  ejakulimit te parakohshem.Megjithate ne disa raste,ndoshta ne funksion te efekteve sedative dhe analgjezike heroina mund te kontribuoje ne trajtimin e ejakulimit te parakohshem.Duke njohur sasite e uleta te LH dhe TESTOSTERONIT te gjetura te heroinomani e duke ditur qe ekziston nje nderveprim ndermjet faktoreve clirues te ketyre hormoneve LH dhe TESTOSTERONIT dhe opiateve mund te lidhen nga njera ane zvogelimi i libidos dhe nga ana tjeter zvogelimi i ereksionit.Por duhet ditur se zvogelimi i marredhenieve seksuale sherben si faktor perforcues i perdorimit te opiateve.

Rregullimet fiziologjike
Temperatura. Ashtu si dhe te speciet e tjera te njeriu opiatet me doza te forta kontribojne ne uljen e temperatures,ndersa ne doza te uleta ne rritjen e saj.
Frymemarrja. Opiatet jane depresues te frymemarrjes.Vdekjet nga mbidoza me shpesh jane pasoje e nje nderprerje ne frymemarrje menjehere pas administrimit intravenoz te morfines,depresioni arrin maksimumin 7 min pas injeksionit,30min pas injeksionit ultramuskular,80min pas injeksionit ne lekure.Morfina deprimon receptoret qendrore te ndjeshem ndaj CO2.Ajo eshte bronkoshtrenguese.
Efektet ne sistemin kardiovaskular. Injeksioni i morfines provokon nje rritje te presionit arterial e me pas nje hipotension.
Efektet ne traktusin gastro-intestinal dhe ne rruget urinare. Ka nje zvogelim te sekrecioneve te peshtymes dhe gastrike,te levizshmerise gastro-intestinale per te cilen eshte pergjegjes hipertonia e muskulatures se lemuar.Ne rruget urinare injektimi i morfines sjell nje mbajtje akute te urines.

Toleranca
Toleranca i referohet nje gjendje te dukshme te nje reagimi te ulur ndaj nje agjenti farmakologjike aktive qe rezulton prej ekspozimit paraprake ndaj agjentit. Doza me te larta te droges kerkohen per te shkaktuar te njejtin efekte .
Toleranca nuk eshte nje fenomen univok.Ajo percaktohet nga njera ane nga nje zvogelim i kohezgjatjes dhe intensitetit te efekteve qetesuese,sedative dhe euforike dhe nga ana tjeter nga nje rritje e dozes vdekjeprurese.Keshtu nje toksikoman brenda 10 diteve mund te arrije te injektoje 500mg heroine ne dite.Keshtu gjate marrjes kronike te morfines ndodh
- nje nderprerje e morfines endogjene
- nje ndryshim i receptoreve morfinike qe tenton ti pergjigjet terapise se jashtme.

Varesia nga opiatet
Opiatet ,ku kryesori eshte heroina,kerkohen me nje lloj parapelqimi nga toksikomanet.Ata qe perdorin rrugen intravenoze nenvijezojne intensitetin e ndjesise brutale trupore qe pason menjehere injeksionin.Ky flash e humbet intensitetin e tij gradualisht pas injeksionit.Ai duket me i duket me i dhunshem me heroinen se me morfinen dhe ,vecanerisht  ne kete rastin e fundit ai shoqerohet me ndjesite e te shpuarite dhe te nxetesise trupore .
Periudhe toksiko-manike mund te ndahet ne dy.
1. Ne fazen e pare – Muaji i mjaltit gjate se ciles subjekti eshte i lumtur me drogen e tije ;
2. Ne fazen e dyte – shumefishimi dhe rritja e dozave e le subjektin ne nje gjendje pakenaqsie. Toksikomania , sipas subjektit ,nuk ka kuptim tjeter vecse kerkimin e qetesimit per vuajtjen.
Ne menyre te pergjithshme , klinika e toksikomanise karakterizohet nga pushtimi i psikikes dhe ekzistences se subjektit nga droga .Muaji mjaltit zgjat disa muaj dhe me pas e le toksikomanin te vetem para varesise se saj dhe veshtiresive qe ajo ka sjelle:konflikte familjare,dyshime per ndjekje policore,borxhe qe rriten ,krime etj.

ABSTINENCA
Ato shkaktojne nje sindrome apstinence qe shenon varesine fizike dhe psikike .Ne nje kohe te pare sgfaqen ankthi ,nervoziteti,djerse e bollshme ,lotim . Disa ore me vone shfaqet zgjerimi i bebeve te syrit ,shenje e rendesishme; me pas dridhje ,ndjesi e te ngrotit e te ftohtit .Sindroma zhvillohet ne nje sfond axhitimi,ankthi ,insomie te vazhdueshme dhe anoreksie per te arritur kulmin diten e trete.Ajo zhduket ne menyre progresive pas 8-15 diteve,por simptoma te vogla vazhdojne te shfaqen pas5-6 e me shume javeve.

Simptomat klinike te terheqjes prej opjateve jane :
SHENJAT OBJEKTIVE                                
- Rritja e presionit te gjakut
- Rritja e pulsit arterial
- Rritje e temperatures
- Pagjumesi
- Diarre
- Te vjella
- Lotim
SIMPTOMAT SUBJEKTIVE
- Krampet muskulare
- Krampet abdominale
- Irratibilitet
- Anoreksi
- Dobesi / lodhje
- Shqetesim
- Dhimbje koke
- Humbje ekuilibri
- Gerryerje psikologjike per drogen


Bashkangjitur perkufizimit per abstinencen i apasionuari zhvillon njeherazi tolerancen ndaj droges qe nenkupton marrjen e dozave perhere e me te larta per te perfituar efektin e deshiruar.Megjithate te apasionuarite jo gjithnje kane nje varesi fizike ndaj subtancave droge e per pasoje shenja te apstinences fizike . Ky kontigjent zhvillon te ashtequajturen gerryerje psikologjike per drogen (craving) keshtu termi droge dipendence perdoret per te ilustruar te gjitha situatat ne te cilat i apasionuari krijon mbeshtetje qofte fizike apo psikike ne drogen abuzive . Karriera ne rrugen e droges eshte e larmishme . Faktoret qe qendrojne ne bazen e fenomenit kane  natyre shume dimensionale ; sociale ,ekonomike, kulturore ,etike ,morale ,kriminale etje. Zakonisht nje person i varur prej droges e fillon karriern sipas nje skeme te tille;


EKSPERIMENTIMI – PERDORIMI RASTESOR- PERDORIMI I SHPESHTE – DIPENDENCE FIZIOLOGJIKE – PERDORIMI KOMPULSIV –PERFSHIRJE TOTALE- HABITUACIONI.